W dniu 23.10.2025 r. zmarł dr Aleksander Surażynski prof. UWM. W tym dniu odszedł od nas Gigant polskiego mleczarstwa, którego możemy postawić w jednym szeregu z takimi postaciami jak profesorowie Eugeniusz Pijanowski i Stefan Poznański. Przy czym, o ile dwaj pierwsi byli znani w świecie głównie ze swych publikacji, to dr Aleksander Surażyński był znany nie tylko ze swoich publikacji i patentów, ale przede wszystkim z działań na rzecz rozwoju mleczarstwa w kraju i na 4 kontynentach.
A wcale nie musiało tak być. Urodził się w roku 1935 w miejscowości Podwysokie niedaleko Suwałk. W Suwałkach ukończył szkołę podstawową i średnią, a następnie ruszył w świat, żeby dalej się kształcić. Jednak mleczarstwo nie było jego pierwotnym marzeniem. Chciał dostać się do szkoły morskiej, a następnie na politechnikę. We wszystkich szkołach wyższych do których aplikował, zdawał egzaminy bardzo dobrze, jednak nie był przyjmowany, z powodu pochodzenia. Syn kułaka, niepewnego politycznie, aresztowanego wkrótce po zakończeniu wojny i wysłanego w głąb Związku Radzieckiego, skąd wrócił w połowie lat pięćdziesiątych, nie mógł być przyjęty na studia wyższe. Ale w Olsztynie, w Wyższej Szkole Rolniczej uśmiechnęło się do Niego szczęście. Dzięki nieustępliwej postawie Pani prof. Haliny Karnickiej dostał się na Wydział Mleczarski. Dalsze losy na uczelni są znane, dyplom inżyniera mleczarstwa otrzymał w 1957 roku i zaraz po otrzymaniu dyplomu inżyniera podjął pracę zawodową w Zakładzie Mleczarskim w Bartoszycach woj. olsztyńskie na stanowisku kierownika laboratorium. Z początkiem roku szkolnego 1957/1958 został nauczycielem zawodu w Technikum Mleczarskim i Zasadniczej Mleczarskiej Szkole Zawodowej we Wrześni woj. Poznańskie, a w 1959 roku został nauczycielem przedmiotów zawodowych. Równocześnie rozpoczął pracę magisterską w Olsztynie, a zakończył na Wydziale Rolniczym w Poznaniu, w roku 1961. W roku 1962 dr Aleksander Surażyński podjął pracę na Wydziale Mleczarskim w Olsztynie.
Od samego początku był bardzo pracowity i aktywny, czego skutkiem był Jego szybki rozwój. Doktorat 1967 rok, a już w 1972 roku wygrał konkurs na stanowisko eksperta FAO w Universidad Austral de Chile, Valdivia, Chile i wyjechał z Rodziną w świat. Dr Aleksander Surażyński zawsze podkreślał znaczenie Rodziny w Jego rozwoju i karierze. Mówił, że bez wsparcia żony Anny oraz córek Ewy i Agnieszki nie osiągnął by tego wszystkiego. Był z nich bardzo dumy, jak również z wnucząt. Tak też ze wsparciem Rodziny, przez 20 lat, z małymi przerwami szkolił kadry dla mleczarstwa w Chile, Kolumbii, Indiach.
Po roku pracy w Chile, powierzono Mu obowiązki zastępcy kierownika projektu FAO /Acting Project Manager/ a Senat Universidad Austral de Chile nadaje mi tytuł „profesor huesped” /visiting professor/.
W roku 1974 Centrala FAO w Rzymie powierza Mu kierownictwo realizowanego międzynarodowego projektu Instituto Tecnológico de la Leche w Universidad Austral de Chile. W latach 1974-1975 w ramach współpracy w projekcie FAO w Universidad Austral de Chile z krajami Ameryki Łacińskiej, wziął udział w seminariach i kursach specjalistycznych organizowanych przez FAO i uniwersytety w Brazylii (Universidad Federal de Minas Gerais w Belo Horizonte i Universidade Federal de Santa Maria w Santa Maria) oraz w Argentynie, Urugwaju i Peru, które były wspólnie organizowane przez FAO i Ministerstwa Rolnictwa tych krajów.
W latach 1975-1978 pracujejako ekspert FAO i profesor huesped w największym uniwersytecie Kolumbii (Universidad Nacional de Colombia) w Bogocie, gdzie zorganizował Sekcję Mleczarską z Doświadczalnym Zakładem Mleczarskim w Institute de Ciencia y Tecnologia de Alimentos.
W końcowym okresie swojej pracy w Universidad Nacional de Colombia wziął udział w Międzynarodowym Seminarium Serowarskim w Milwaukee, Wisconsin, USA, zorganizowanym w 1978 roku z okazji 100 lat działalności Chr.Hansen’s Laboratory, Inc.
W 1979 roku Centrala FAO w Rzymie powierza Mu kierownictwo badań stosowanych i wdrożeń w największym na świecie projekcie FAO z zakresu mleczarstwa, zwanym Operation Flood I and II, National Dairy Development Board (NDDB), Anand, Indie, gdzie organizuje nową jednostkę badawczo-wdrożeniową NDDB, Applied Research and Development Division.
Jego działalność organizacyjna, badawcza i wdrożeniowa w latach 1979-1982 miała istotny udział w przyśpieszeniu nowej ery w rozwoju mleczarstwa hinduskiego dzięki opracowaniu nowych procesów i linii technologicznych do wytwarzania tradycyjnych hinduskich produktów mleczarskich w nowoczesnych zakładach.
W latach 1983-1985 kontynuuje prace badawcze i wdrożeniowe w NDDB, Anand, odbywając cztery misje konsultacyjne, w łącznym czasie 11-tu miesięcy. W tym okresie zostają opracowane pod Jego kierunkiem i sprawdzone w skali półtechnicznej nowe metody produkcji Rasogolla a także produktów typu Khoa i Peda, serów typu Cheese Spread i Processed Cheese Spread z mleka bawolego.
W czasie wielu lat pracy za granicą, dr Aleksander Surazyński zakładał i rozbudowywał instytuty badawcze, wydziały oraz zakłady produkcyjne. Modyfikował istniejące rodzime technologie i adaptował je do wymogów przemysłowych procesów produkcyjnych, jak również wdrażał nowe.
Był w tym tak dobry, ze Międzynarodowa Federacja Mleczarska zleciła Mu przygotowanie Biuletynu Oryginalne Azjatyckie Produkty Mleczne i prowadzenie sesji na ten temat w czasie kongresu FIL/IDF w Szanghaju.
Uwzględniając jego olbrzymią wiedzę zawodową, umiejętność pracy w różnych środowiskach kulturowych oraz umiejętność współpracy z ludźmi o różnych korzeniach społecznych i kulturowych, w 1987 roku, FAO zaproponowało Mu misję związaną z rozwojem mleczarstwa w Eswatini, a w 1992 roku został powołany przez Centrale United Nations Drug Control Programme w Wiedniu i COWIconsult z Kopenhagi do udziału przez okres trzech tygodni w Międzynarodowej misji ekspertów mającej na celu zbadanie możliwości alternatywnego rozwoju tej części Boliwii, gdzie prowadzona jest na szeroką skalę uprawa krzewów coca.
Jednak nie tylko kraje rozwijające się korzystały z Jego wiedzy. Prowadził też cykle wykładów i szkoleń w USA, Hiszpanii oraz pojedyncze wykłady w kilku innych krajach.
Po powrocie do kraju, w 1988 roku zostaje powołany na stanowisko profesora kontraktowego i powierzono Mu obowiązki profesora w Instytucie Technologii Mleczarskiej na Wydziale Technologii Żywności AR-T w Olsztynie. Aktywnie włącza się w działalność wydziału i uczelni. Doświadczenia zdobyte w pracy za granicą a szczególnie prowadzenie zajęć dydaktycznych, badań i wdrożeń w warunkach Dairy Pilot Plant lub Planta Piloto de Leche pozwoliły Mu na aktywne włączenie się do prac mających na celu uruchomienie procesu dydaktycznego i badań w nowej Hali Doświadczalnej im. Prof. Stefana Poznańskiego w Instytucie Technologii Mleczarskiej AR-T w Olsztynie.
Jego powrót do kraju zbiegł się z zachodzącymi zmianami politycznymi i gospodarczymi. Zauważył, że bez zmian w branży mleczarskiej istnieje realne niebezpieczeństwo przejęcia jej przez podmioty zagraniczne. Rozpadały się istniejące struktury i powiązania, tak krajowe, jak i zagraniczne. Postanowił aktywnie temu przeciwdziałać pracując w rozmaitych zespołach rządowych zajmujących się mleczarstwem. W ramach delegacji ministerstwa rolnictwa uczestniczy w wyjazdach studyjnych do Austrii, Francji i Danii. Wynikiem tego były między innymi pierwsze fundusze rządowe dla podtrzymania funkcjonowania zakładów mleczarskich oraz zapisy w programach przedakcesyjnych.
Od 1986 do 1989 roku był członkiem Rady Naukowej przy Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Aparatury Mleczarskiej /OSRAM/ w Warszawie, a także od 1986 do 1989 roku był członkiem Rady Naukowej przy Zarządzie Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich ,/CZSML/ W/ Warszawie. Był również przewodniczącym rady nadzorczej spółki OBRAM-DAIRY.
Dr Aleksander Surazyński aktywnie uczestniczył w powołaniu Krajowego Stowarzyszenia Mleczarzy oraz Krajowej Komisji Mleczarskiej, która następnie przekształciła się w Polski Komitet Narodowy FIL/IDF, a dr Aleksander Surażyński został jego pierwszym przewodniczącym. Umożliwiło to ponowne zaistnienie Polski w strukturach międzynarodowych mleczarstwa. Nie było to łatwe ponieważ wyszliśmy z tej organizacji z długami, ale dzięki Jego działaniom długi zostały w większej części anulowane. Był bardzo dobrzeznany w mleczarstwie światowym, wszędzie miał znajomych i kolegów, Jego nazwisko „otwierało wiele drzwi”, dlatego FIL/IDF proponował Mu szereg trudnych działań, które skutecznie realizował, jak włączenie Ukrainy do FIL/IDF i zacieśnienie kontaktów z krajami Ameryki Południowej. Jednak mimo oferowania Mu ważnych i znaczących stanowisk w mleczarstwie międzynarodowym, odmawiał, pragnąc skupić się na rozwoju mleczarstwa krajowego.
Pracując na uczelni, wdrażał w przemyśle szereg nowatorskich rozwiązań oraz produktów, co skutkowało bardzo wysoką pozycją UWM w rankingu współpracy z przemysłem. Rezultatem było wprowadzenie wielu nowych technologii do zakładów mleczarskich i produktów na rynek, z których najbardziej znane są serki Sourage i Grani.
Dr Aleksander Surażyński bardzo wcześnie zauważył, że przyszłe kierunki rozwoju mleczarstwa będą wiązały się z prozdrowotnymi składnikami mleka oraz wydajnymi energetycznie technologiami bezodpadowymi. Jego zdaniem mleko mimo, że pozornie takie samo, jest jednak bardzo różne. Podobnie ma się sprawa z produktami mlecznymi. Niby ten sam produkt, ale wytworzony w różnych regionach świata, w oparciu o różny surowiec i różne technologie, posiada szereg cech charakterystycznych tylko dla siebie. Stąd też poszukiwanie istotnych elementów prozdrowotnych w mleku oraz produktach mlecznych i działania na rzecz zwiększenia ich poziomu, raczej na skutek żywienia niż suplementacji, a z drugiej strony uczestnictwo w pracach nad zdefiniowaniem poszczególnych produktów mlecznych. W dyskusjach na forum FIL/IDF, był zwolennikiem szerokiej, ale w miarę precyzyjnej definicji poszczególnych produktów mlecznych, opartej na istotnych elementach technologii, niż forsowanej przez prawników legislatorów definicji otwartej ogólnej, która Jego zdaniem doprowadzi do rozmycia charakterystycznych cech danych produktów.
Podobnie, jako kierownik działu współpracy międzynarodowej UWM rozwijał współpracę uczelni z innymi uczelniami zagranicznymi, promując wyjazdy pracowników i studentów w ramach istniejących programów współpracy, co plasowało uczelnię wysoko w rankingach współpracy międzynarodowej.
Brał aktywny udział, pomagając Panu Edmundowi Borawskiemu prezesowi Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL, w organizacji Rady Naukowej Instytutu Innowacji Przemysłu Mleczarskiego ponieważ uważał, że ze względu na swoje znaczenie w mleczarstwie światowym, Polska nie może obyć się bez takiej placówki naukowo-badawczej i został wiceprzewodniczącym rady naukowej
Aktywnie pracował też w organizacjach charytatywnych. Był członkiem założycielem olsztyńskiego Lions Club International i między innymi jednym z organizatorów dużej dostawy sprzętu rehabilitacyjnego z Islandii dla szpitala dziecięcego w Olsztynie.
Jego dorobek naukowo-badawczy i projektowo-wdrożeniowy obejmuje łącznie ponad 250 pozycji, w tym (bez upowszechnienia nowych produktów) i składa się m.in. z 45 rozpraw naukowych, studiów; i monografii, 60 opracowań dla przemysłu i prac projektowych, 10 patentów, 12 zastrzeżeń patentowych, 4 projektów wynalazczych, 22 wdrożeń do produkcji przemysłowej i 76 upowszechnień nowych produktów,
W ramach działalności dydaktyczno-wychowawczej kierował wykonaniem 36 prac magisterskich, w tym 6 za granicą.
Posiada wiele odznaczeń oraz nagród państwowych, resortowych i branżowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, wśród których są m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Honorową Nacional Dairy Development Board, Anand, Indie, Diploma de Honor, Sociedad Lechera Nacional, Santiago de Chile, Chile, IDF Award 2019.
Trudno jest wymienić Jego zasługi, dla nas wszystkich, w różnych obszarach Jego działalności. Z biegiem czasu, coraz bardziej będziemy odczuwali Kogo straciliśmy. Ale, jak pisał Horacy Non Omnis Moriar. Tak, będzie On żył w naszej pamięci, jako człowiek i poprzez swoje dokonania.
